4857 Sayılı İş Kanunu’nun 63. maddesinde çalışma süreleri belirlenmiştir. Kanun’a göre, genel olarak haftalık çalışma süresi 45 saat olup bu süre, aksi kararlaştırılmadığı takdirde, haftanın çalışılan günlerine eşit olarak bölünür. Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi farklı şekilde dağıtılabilirse de günlük çalışma süresi 11 saati aşamaz.
Kanun’da belirtilen bu süreleri aşan çalışmalar fazla mesai olarak adlandırılır ve işçi fazla mesai ücretine hak kazanır. Fazla mesai ücreti, fazla çalışılan her saat için, işçinin normal saatlik ücretinin 1,5 katıdır.
Kanun’un 41. maddesinde fazla mesaiye ilişkin şartlar belirlenmiştir. Maddeye göre, fazla çalışma süresinin toplamı 1 yılda 270 saati geçemez. Kanun koyucu, fazla çalışma için de bir üst sınır belirlemiştir.
İş Kanunu işçi için getirilmiş hak ve kuralları düzenler. Kanun herhangi bir ayrım yapmasa da fazla mesai konusunda beyaz yakalı ve mavi yakalı çalışanlar açışından bazı farklılıklar mevcuttur. Mavi yakalılar beden gücüne dayalı olarak çalışırken, beyaz yakalılar daha çok idari alanlarda ve zihin gücüne dayalı olarak çalışmaktadırlar. Fazla mesai alacağı, bu ayrımın en önemli sonuçlarından biridir.
Mavi yakalılar fazla mesai ücretine koşulsuz hak kazanırken beyaz yakalıların, yani yönetici sıfatı olan kişilerin, fazla mesai ücreti alabilmesi bazı koşullara bağlıdır. Zira, bu kişiler genelde yüksek ücretle çalışmakta ve çalışma saatlerini kendileri belirleyebilmektedir.
Yargıtay kararları doğrultusunda, beyaz yakalının üstü mevcutsa, yani yönetici konumunda olmasına karşın bir başka kişiden emir alıyorsa, mesai saatlerini kendisinin belirlemediği kabul edilmektedir. Bu durumda beyaz yakalı fazla mesai ücretine hak kazanmaktadır. Dolayısıyla, taraflar arasında aksi kararlaştırılmadığı takdirde, çalışma saatlerini kendisi belirleyemeyen beyaz yakalı, fazla çalışma ücretine hak kazanabilecektir.
Bir başka istisna da işyerinde yüksek ücret alarak görev yapan beyaz yakalıya işveren tarafından fazla çalışma yapması yönünde açık bir talimat verilmesidir. Bu durumda da beyaz yakalı fazla mesai ücretine hak kazanabilecektir.
Yargıtay’ın benimsediği görüşe göre işyerinde üst düzey yönetici konumunda çalışan kişi, görev ve sorumluluklarının gerektirdiği takdirde fazla mesai ücretine hak kazanamaz. Fazla çalışma, beyaz yakalının aldığı ücrete ve yaptığı işe dahil olarak kabul edilir. Fakat yukarıda da belirtildiği gibi beyaz yakalılar bir başka kişiden açık talimat olması veya bir başka kişiden emir alınması halinde fazla mesai ücretine hak kazanabilmektedir.
“İşyerinde üst düzey yönetici konumda çalışan işçi, görev ve sorumluluklarının gerektirdiği ücretinin ödenmesi durumunda, ayrıca fazla çalışma ücretine hak kazanamaz. Bununla birlikte üst düzey yönetici konumunda olan işçiye aynı yerde görev ve talimat veren bir başka yönetici var ise işçinin çalışma gün ve saatlerini kendisinin belirlemesi söz konusu olmayacağından kanunda öngörülen çalışma saatlerini aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti talep hakkı doğar. Bu bakımdan yönetici olarak çalışan işçiye başkaca bir amir, şirketin yöneticisi, yönetim kurulu üyesi vb. tarafından fazla çalışma yapması yönünde bir talimatın verilip verilmediği belirlenmelidir. Davacının çalışma saatlerini kendisi belirleyen, bağımsız çalışan üst düzey yönetici olup olmadığı tanık beyanları ile tam bir netlik kazanmamıştır. Yukarıda anılan ilkeler nazara alınarak, bölge operasyon sorumlusunun görev kapsamı, çalışılan dönem itibariyle organizasyon şemasına göre şirketteki yeri ve konumu değerlendirilerek, gerekirse bu konuda tanıklarda yeninden dinlenmek sureti ile davacının çalışma saatlerini kendisinin belirleyip belirlemediği, emir ve talimat aldığı başka bir amirinin bulunup bulunmadığı belirlenerek sonuca gidilmeli iken eksik inceleme ile karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.” (Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin 2017/13123 E., 2018/12532 K. sayılı ve 21.05.2018 tarihli kararı)
Fazla çalışma yaptığını iddia eden beyaz yakalı bunu ispatla yükümlüdür. Mahkemede tanık dinletmesi veya bordro gibi yazılı bir belgeye dayanması ispat açısından oldukça önemlidir.